Trwają wielkie uroczystości związene z 100 rocznicą wybuchu zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Walki rozpoczęły się w Poznaniu 27.12.1918 r. Celem powstańców było przyłączenie Prowincji Poznańskiej: Wielkopolski i Kujaw Zachodnich do odradzającej się Rzeczypospolitej. Tereny te pierwotnie zostały za granicą, która przebiegała kilka kilometrów na zachód od Radziejowa (z północy linia Pieranie, Papros, Szostka, Płowki, Czołowo/Chełmce, Jerzyce i dalej na zachód w kierunku Gopła/Złotowa). W ciągu kilku dni ogień powstańczy objął całą krainę, także nasze najbliższe sąsiedztwo. Radziejowianie na ten zryw nie pozostali obojętni.

Mieszkańcy naszego miasta przedostawali się przez granicę, atakując posterunki niemieckiej straży granicznej (Grenzschutzu) i przyłączali się do oddziałów powstańczych. Wzięli udział w wyzwalaniu Chełmc, Kruszwicy i w walkach z mocno obsadzonym garnizonem niemieckim w Inowrocławiu. Dowódcą oddziałów był ppor. Paweł Cyms, nie godzący się na rozmowy ugodowe z Niemcami. Na jego apel z Radziejowa wyruszyły dwie kompanie 31 p.p. Wojska Polskiego z Włocławka, które pod dowództwem kpt. Michała Zabdyra wsparli siły powstańcze w zdobyciu stolicy Kujaw Zachodnich (żródło: TUTAJ). Fakty te, mimo że zdarzyły się raptem 100 lat temu są słabo udokumentowane. Zachowały się jedynie wspomnienia (np. powstańca Józefa Prusinowskiego TUTAJ). Na uwagę zasługuje postawa radziejowskich strażaków. OSP było jednocześnie jednostką POW, więc byli doskonale przeszkolenia do walki o wspomniane wyżej miejscowości. Najdzielniejsi z nich za zaangażowanie otrzymali Wielkopolskie Krzyże Powstańcze: Antoni Iglewski (później cichociemny, żołnierz Armii Krajowej), Stanisław Jałoszyński, Włodzimierz Królikowski, Jan Kwieciński, Wadysław Lewandowski (odznaczony też Krzyżem Walecznych), Franciszek Bolesław Markiewicz, Andrzej Ratajek, Jan Starmowski, Kazimierz Stramowski, Szczepan Złotnicki (żródło: TUTAJ). 

Wielu z nich walczyło na północy regionu aż do końca zrywu, tj. 16 lutego 2019 r. kiedy to w Trewirze podpisano korzystny dla Polaków rozejm. Mimo porozumienia, potyczki trwały dalej. Formalne zakończenie I wojny światowej, również Powstania, nastąpiło 28 czerwca 1919 r pod Paryżem, gdzie podpisano traktat wersalski. Postanowienia traktatu weszły w życie 10 stycznia 1920 r. Wtedy Polacy zajełi pozostałe terytoria, nie zdobyte przez powstańców (np. Bydgoszcz).

Na radziejowskim cmentarzu można znaleźć groby uczestników Powstania. Spoczywa tu wspomniany Antoni Iglewski, oznaczone stosowną tablicą są groby Józefa Kaliskiego (1901-1980), rodziny Brożków. Tajemnicze pozostają ofiary w grobie żołnierzy. Spoczywają tu polegli w 1919 r. Władysław Matusiak (+22) oraz Wojciech Broszczak (+19). Brak jednak dokumentów potwierdzających ich czyn w Powstaniu - pozostają jedynie przekazy ustne najstarszych radziejowian, a na grobie widnieje mylna historycznie innskrypcja "Poległym w I wojnie światowej 1914-1918"

Przez wiele lat bohaterowie tamtych czasów pozostawali w cieniu. Powstanie nie było poprawne politycznie dla władz centralnych odradzającej się Polski w Warszawie. W czasie okupacji niemieckiej w l. 1939 - 1945 powstańcy byli ścigani i mordowani (np. Opracja Tannenberg) jako zdrajcy i dezerterzy z armii pruskiej (za udział w Powstaniu zginęło ich wówczas więcej niż podczas walk powstańczych). Byli główną siłą wojny polsko - bolszewickiej 1920 r., dlatego też musieli uważać w PRL na zarzut wroga władzy ludowej. Z racji mylnego powiązania ruchu społecznego jakim było Powstanie z ruchem rewolucyjnym (Naczelna Rada Ludowa, Rady Żołnierzy i Robotników) w czasie postalinowskiej odwilży honorowano powstańców Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.

Szukając więcej informacji o historii naszej okolicy warto zajrzeć na stronę Nadgoplańskiego Towarzystwa Historycznego (TUTAJ). W sieci można znaleźć wiele filmów związanych z Powstaniem.

Aktualnie podejmowanych jest wiele działań w celu upamiętnienia 100 lecia czynu powstańczego. 27 grudnia 2018 r. w Poznaniu odbył się wspaniały koncert pt. "Muzyka wolności" oraz iluminacja poznaniaków na ulicach miasta.

Bliżej nas także odbywają się uroczystości. 30.12.2018 r. wspomniano czyn (również w/w radziejowiaków) w Chełmcach, a w Inowrocławiu w piątek i sobotę (4-5 stycznia 2019 r.) odbędą się imprezy plenerowe, w tym widowisko "Droga ku wolności" i rekonstrukcja zdobycia gmachu Poczty Głównej na ul. Króleowej Jadwigi.

Na gmachu naszej szkoły już od początku listopada można zobaczyć pamiątkowy baner, odwołujący się do wydarzeń sprzed 100 lat. Autorem projektu jest uczennica klasy VIIIC Zuzanna Augustyniak. 

CZEŚĆ I CHWAŁA BOHATEROM!